Dil bilgisi derslerinde sıkça karşılaştığımız, genelde bağlaç ile karıştırılan ve sınavlarda en çok kafa karıştıran şeylerden biri olan edat nedir? Edat tek başına bir anlamı bulunmayan ancak farklı kelimeler ile bir araya geldiğinde anlam kazanan kelime türleridir. Edatlar başka kelimeler ile öbekleşerek kullanılabilecekleri gibi, birlikte de kullanılarak cümleye yeni bir anlam ve görev kazandırabilir. Edatlar kendi aralarında çekim edatları (asıl edatlar), bağlama edatları (bağlaçlar) ve ünlem edatları olmak üzere üç gruba ayrılır.
Edat Türleri Nelerdir?
1. Çekim Edatları
Çekim edatları bir ismin sonuna gelerek cümledeki diğer kelimeler ile ilgi kuran edat türüdür. Bu ilgi zaman, yer, benzerlik, başkalık gibi farklı durumları içerebilir. En çok bilinen çekim edatı örnekleri ; başka, böyle, değin, ait, ara, dek, dışarı, dolayı, evvel, geri, gibi, göre, için, ile, kadar, karşı, öte, ötürü, rağmen, sonra, tek, türlü, üzere, yana vb. gibi edatlardır. Bu edatlar çeki eki görevi görerek isimlerden sonra kullanılır.
2. Bağlama Edatları
Bağlama edatları kelimeleri, kelime gruplarını ya da cümleleri birbirine biçim ya da anlam yönü ile bağlayan edatlardır. En bilinen bağlama edatları : ama, ancak, belki, çünkü, da (de), eğer, halbuki, hiç değilse, ile, ise, ki, lakin, meğer, nasıl ki, öyle, öyle ki, sanki, şu var ki, ta, üstelik, ve, veya, yahut, yalnız, yani, yoksa, zira edatlarıdır. Bağlama edatları kendi arasında beş gruba ayrılır.
- Sıralama edatları : dahi, ile, ila, ve
- Denkleştirme edatları : veya, veyahut, ya, yahut
- Karşılaştırma edatları : ama….ama, da(de)….da(de), gerek….gerek, ha….ha, hem….hem, ister….ister, ne….ne, ya….ya
- Cümle başı edatları : adeta, ama, ancak, bari, belki, çünkü, eğer, fakat, gerçi, güya, halbuki, hatta, hazır, hele, illa, illa ki, kaldı ki, meğer ki, nasıl ki, oysa ki, öyle ki, üstelik, yalnız, yani, yeter ki, yoksa, zaten
- Sona gelen edatlar : bile, da (de), dahi, değil, ise, ki, ya
3 . Ünlem Edatları
Genelde bir duygu, heyecan ya da seslenmeyi anlatan, sorma, gösterme, cevap verme biçimlerini içine alan edat türleridir. En bilinen ünlem edatları; ah, ay, çat, eyvah, hoşt, vah, vay, yuh, ay, be, bre, ey, hey, hu, le, ulan, ya, acaba, acep, hani, niçin, değil, evet, hay hay, hayır, peki, yok vb. edatlardır.